Những ngày hội vùng cao đầy màu sắc và tươi vui của cộng đồng Khmer thường mang trong mình những giá trị văn hóa sâu sắc. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa có đủ thông tin về những Lễ hội quan trọng này, điều này khiến họ bỏ lỡ cơ hội trải nghiệm vẻ đẹp đa dạng của văn hóa Khmer.
Phần mở bài sẽ đưa độc giả vào một hành trình khám phá những sự kiện lễ hội độc đáo của người Khmer. Bằng cách tạo hình dung sống động về sự phong phú và độc đáo của các lễ hội này, người đọc sẽ cảm thấy hứng thú và mong muốn khám phá thêm về chúng.
Bài viết sẽ liệt kê và mô tả chi tiết những Lễ hội lớn nhất trong cộng đồng Khmer. Từ Lễ hội Chol Chnam Thmey đánh dấu năm mới, cho đến Sene Dolta tưởng nhớ tổ tiên, và Ok Om Bok kết nối con người với thiên nhiên. Mỗi ngày hội sẽ được khắc họa một cách chân thực, tạo nên một bức tranh hoàn hảo về văn hóa và tâm hồn người Khmer.
Kết thúc mở bài sẽ khơi gợi sự tò mò của độc giả và hứa hẹn sẽ giúp họ hiểu sâu hơn về những nét đẹp văn hóa của cộng đồng Khmer thông qua việc tham gia những Lễ hội đầy ý nghĩa này.
Lễ hội Chôl Chnăm Thmây: Trọng điểm của văn hóa Khmer
Chôl Chnăm Thmây, nghĩa là “năm mới”, là Tết lớn nhất của người Khmer, kéo dài ba ngày vào tháng “chét” (tháng 5 theo lịch Khmer). Tương tự Tết Nguyên Đán ở người Việt, lễ này đánh dấu mỗi người thêm một tuổi. Gia đình Khmer sẵn sàng bánh tét, bánh ngọt, trái cây để cúng Phật và chia sẻ với sư sãi trong Chùa. Mọi nghi lễ và niềm vui diễn ra tại Chùa, nơi tạo nên không gian đầy màu sắc và ý nghĩa.
Têvôđa và Đêm Giao thừa: Hành trình chuyển giao của thần thánh
Đêm giao thừa, mọi ngôi nhà sáng bừng đèn, thắp hương để đưa “Têvôđa” cũ và đón “Têvôđa” mới – thần tiên trời theo truyền thống giữ gìn và chăm sóc dân chúng suốt một năm. Ngày đầu tiên – Chôl Sangkran Thmây, gia đình đội cỗ lên Chùa. Ngày thứ hai – Wonbơf, mọi người dâng cơm, đắp núi cát, mong ước phúc lành và cầu mưa. Ngày thứ ba – Lơng Săk, tắm tượng Phật và tiến hành “té nước”, ước mơ mưa dồi dào để bản đất màu mỡ.
Lễ hội Sen Đônta: Tôn vinh ông bà và tâm linh quá cố
Lễ hội Sen Đônta kéo dài ba ngày từ ngày 29/8 đến hết ngày 1/9 âm lịch. Tương tự Lễ Vu Lan ở người Việt, đây là dịp “xá tội vong nhân”, cầu siêu và cầu phước cho linh hồn thân nhân đã qua đời. Người Khmer không tổ chức giỗ như người Việt, họ tôn vinh ông bà và linh hồn quá cố qua Lễ Đônta để cầu siêu, thay vì cầu đỡ đầu hay bảo vệ.
Hành trình tâm linh qua ba ngày
Ngày thứ nhất, gia đình dọn sạch để cúng ông bà, tắm rửa để linh hồn vào Chùa nghe kinh. Ngày thứ hai, sau một đêm ở Chùa, mọi người rước ông bà về nhà để cùng mừng ăn mừng sum vầy. Ngày thứ ba, chuẩn bị thức ăn và bánh trái để cúng tiễn linh hồn ra đi.
Lễ hội Ok Om Bok: Kết nối với vị thần mặt trăng
Lễ hội Ok Om Bok, còn được biết đến như Lễ Đút cốm dẹt, là một trong những ngày lễ quan trọng hàng năm của người Khmer. Tựa như tên gọi của nó, lễ này diễn ra vào ngày 15 tháng 10 âm lịch và tập trung vào việc tôn vinh mặt trăng, một vị thần quan trọng trong văn hóa của họ. Vị thần mặt trăng được xem như người điều hòa thời tiết, mang lại mưa thuận gió hòa và mùa màng bội thu.
Cốm dẹt và Lễ cúng trăng: Những chứng nhận của niềm tin
Lễ hội này đặc biệt bởi thức cúng cơm dẹt – một loại cốm đặc biệt. Vào tối ngày 15 tháng 10, trước khi mặt trăng lên, mọi người tập trung tại các nơi như sân chùa, sân nhà hoặc khu vực trống để cùng nhau cúng trăng. Cốm dẹt cùng với các sản phẩm nông sản như dừa, chuối, khoai lang, khoai mì, bánh kẹo,… được sắp xếp trên bàn cúng. Các trẻ em được gọi đến, ngồi chắp tay hướng lên mặt trăng và thực hiện việc đút cốm dẹt vào miệng, cùng với câu trả lời ẩn ý về niềm tin vào kết quả của năm tới.
Đua ghe trên sông Maspero: Tưởng nhớ hình ảnh của Đức Phật
Trước lễ cúng trăng, ngày 15 tháng 10 âm lịch, người Khmer còn tổ chức cuộc đua ghe trên sông Maspero tại thị xã Sóc Trăng. Hành động này tưởng nhớ đến dấu vết của Đức Phật trên bờ cát sông Nimôta (Yômol, nước Lào), cũng như nhớ lại câu chuyện về một chiếc răng của Đức Phật được vua loài Naga giữ.
Lễ Chôl Vôsa: Cầu mong mưa thuận và dân an
Lễ Chôl Vôsa, hay còn gọi là Lễ Nhập hạ, là một ngày hội quan trọng mà người Khmer tổ chức hàng năm vào ngày 15 tháng 6 âm lịch. Lễ này mang ý nghĩa cầu cho mưa thuận gió hòa, đem lại thái bình dân an và hạnh phúc gia đình. Đồng thời, đây cũng là dịp để bà con dâng các vật dụng sinh hoạt cho các sư sãi trong Chùa.
Ba tháng của Lễ Chôl Vôsa: Tận hưởng tinh thần
Lễ Chôl Vôsa kéo dài trong suốt ba tháng (từ 15/6 – 15/9 âm lịch), tuy nhiên, hoạt động chính diễn ra trong hai ngày quan trọng.
Ngày thứ nhất: Buổi chiều, bà con đưa lễ vật đến Chùa để cúng. Nến rực sáng trong Chùa, tạo nên không gian thần bí và đẹp mắt.
Ngày thứ hai: Mọi người mang cơm, nước, gạo và các vật phẩm khác đến Chùa để dâng lên các sư sãi, với hy vọng cầu siêu thoát cho linh hồn người đã khuất và tạo điều kiện cho gia đình sống hạnh phúc.
Lễ Nhập Hạ trùng với mùa mưa, thời kỳ thích hợp cho nông trại và cấy cấy. Đồng thời, lễ hội cũng thể hiện tinh thần thuần nông và lòng tin sâu sắc vào tôn giáo trong văn hóa truyền thống của người Khmer Nam Bộ.
Lễ Bon Phnôm Pôn: Nghi lễ xin lỗi và tôn vinh thú vật
Lễ Bon Phnôm Pôn, còn được gọi là Lễ Ngàn Núi, là nghi lễ có ý nghĩa tôn vinh và làm phước của người Khmer. Mục đích của lễ là xin lỗi thú vật và kính trọng vị trí của chúng trong văn hóa. Người Khmer tin rằng, việc săn bắt và giết thú vật để ăn thịt, bảo vệ mùa màng, và sức khỏe là tạo ra một loạt lỗi. Họ e ngại rằng sau khi chết, những thú vật này sẽ đòi trả thù và kéo linh hồn con người xuống địa ngục. Vì vậy, họ tổ chức Lễ Bon Phnôm Pôn để tha thứ và tạo ơn.
Thời gian và tiến hành Lễ Bon Phnôm Pôn: Gắn kết với thiên nhiên
Lễ hội thường diễn ra vào mùa hạ, khoảng tháng Giêng đến tháng 3 âm lịch, trước khi năm mới (Tết Chôl Chnăm Thmây) đến một hai tháng. Để tiến hành Lễ Bon Phnôm Pôn, mọi người chọn một khoảng đất trống gần nhà hội để làm lễ. Tại đây, họ dựng bàn thờ có tượng Phật, với các núi cát đắp xung quanh và cây tre làm hàng rào. Mỗi hạt cát đắp trên núi tượng trưng cho việc giải thoát một kẻ có tội trong thế gian.
Tiến trình lễ và tôn thờ: Xin lỗi và kết nối tâm hồn
Buổi lễ bắt đầu với việc mọi người tập trung tại nhà hội để đọc kinh dưới sự hướng dẫn của sư sãi. Sau đó, mỗi người cầm một nắm nhang đang cháy, đưa quanh “ngàn núi” và cắm chúng lên các núi cát. Tiếp theo, họ đi đến bàn thờ Phật để cầu mong sự tha thứ từ vị thần và để thể hiện lòng thành kính với thú vật.
Lễ Kathina: Dâng y cà sa cho sư sãi
Lễ Kathina, còn gọi là Lễ Dâng y cà sa cho các sư sãi, là một phần quan trọng của nghi lễ Phật giáo. Tuy thời gian tổ chức không cố định, nhưng theo quy định của Phật giáo Nam Tông, các Chùa chỉ tổ chức lễ này một lần trong năm, từ ngày 15/9 đến 15/10 âm lịch. Đây là mùa dâng Cà sa (y phục màu vàng) của Phật tử đến các vị sư sãi, tượng trưng cho sự kính trọng và lòng biết ơn.
Lễ dâng y cà sa và tình cảm thành kính
Trong Lễ Kathina, các Phật tử dâng lễ vật, bao gồm áo cà sa và các đồ dùng sinh hoạt hàng ngày cần thiết trong Chùa, như bát, gạo, thuốc men và thực phẩm. Các vật phẩm này được đặt trên mâm rối và đội lên đầu để thể hiện lòng kính trọng. Trước khi đến Chùa, người tham gia diễu hành quanh thôn xóm với mâm rối để thể hiện lòng thành kính với tam bảo và sư sãi. Khi dâng y, Phật tử đặt các vật phẩm trước mặt sư sãi, và sư sãi chỉ nhận bằng cách im lặng để thể hiện tình cảm và lòng biết ơn.
Các câu hỏi thườn gặp
1. Lễ hội nào được coi là Top Lễ hội lớn đồng bào Khmer?
Lễ hội được coi là “Top Lễ hội lớn đồng bào Khmer” là lễ hội Chôl Chnăm Thmây, tức Tết Nguyên Đán của người Khmer. Đây là lễ hội cổ truyền quan trọng và được tổ chức mỗi năm để chào đón năm mới theo lịch Khmer.
2. Ngày nào trong năm diễn ra lễ Chôl Chnăm Thmây?
Lễ Chôl Chnăm Thmây diễn ra vào ba ngày trong tháng “chét” (tháng 5 theo lịch Khmer), cụ thể là ngày 13, 14 và 15 tháng Tư trong lịch dương.
3. Lý do gì khiến người Khmer tổ chức lễ Chôl Chnăm Thmây?
Lễ Chôl Chnăm Thmây được tổ chức để chào đón năm mới, là dịp mọi người đều thêm một tuổi, và để tôn vinh người đã khuất. Đây cũng là cơ hội để gia đình sum họp, cùng nhau tham gia các nghi lễ tôn giáo và các hoạt động vui chơi.
4. Những hoạt động gì thường diễn ra trong lễ Chôl Chnăm Thmây?
Trong lễ Chôl Chnăm Thmây, người Khmer chuẩn bị bánh tét, bánh ngọt và trái cây để cúng Phật và chia sẻ với khách. Họ đưa cả gia đình vào Chùa để tham gia các nghi thức, sinh hoạt tâm linh và vui chơi tại đây. Đêm giao thừa, họ đốt đèn và thắp hương để đón Têvôđa cũ và mới, vị tiên trời chăm lo cho dân chúng.
5. Lễ hội Sen Đônta diễn ra khi nào?
Lễ hội Sen Đônta diễn ra từ ngày 29 tháng 8 đến hết ngày 1 tháng 9 âm lịch. Đây là một lễ hội quan trọng của người Khmer, tương tự Lễ Vu Lan của người Việt, nhằm tôn vinh ông bà tổ tiên và cầu siêu cho linh hồn thân nhân đã qua đời.
6. Vì sao người Khmer tổ chức Lễ Sen Đônta?
Lễ Sen Đônta được tổ chức để tưởng nhớ ông bà tổ tiên, là dịp để tâm hồn con người kết nối với các linh hồn đã qua đời. Người Khmer không tổ chức giỗ mà thay vào đó là lễ cúng ông bà, nhằm cầu siêu thoát và phước lành cho họ.
7. Có những hoạt động gì trong Lễ Sen Đônta?
Trong Lễ Sen Đônta, người Khmer dọn dẹp nhà cửa, dâng lễ vật và đắp cát để thể hiện lòng kính trọng và cầu siêu cho ông bà tổ tiên. Họ tham gia các hoạt động tôn giáo, như tắm tượng Phật để tẩy uế các điều không tốt của năm cũ và chào đón năm mới với hy vọng những điều tốt lành.
8. Lễ hội nào liên quan đến việc dâng y cà sa cho sư sãi?
Lễ hội liên quan đến việc dâng y cà sa cho sư sãi là Lễ Kathina. Đây là một lễ hội quan trọng của Phật giáo, trong đó các Phật tử dâng y cà sa và các vật phẩm cho các vị sư sãi để tôn trọng và kính trọng họ.
9. Thời gian tổ chức Lễ Kathina như thế nào?
Lễ Kathina không có thời gian tổ chức cố định, nhưng thường diễn ra từ ngày 15/9 đến 15/10 âm lịch, khi mùa dâng Cà sa của Phật tử đến các sư sãi. Đây là dịp để tín đồ dâng y và các vật phẩm cho các vị sư sãi để thể hiện lòng biết ơn và tôn trọng.
10. Lễ Kathina có ý nghĩa gì đối với người Phật tử?
Lễ Kathina không chỉ là cơ hội để dâng y cà sa và các vật phẩm cho sư sãi, mà còn thể hiện sự kính trọng và lòng biết ơn của người Phật tử đối với những người hướng dẫn họ trên con đường tu tập và giáo dục tâm hồn.
Qua việc khám phá những Lễ hội lớn đồng bào Khmer, chúng ta đã lạc hồn vào thế giới phong phú của văn hóa dân tộc.
Các ngày hội không chỉ là dịp để kỷ niệm và tận hưởng, mà còn là cầu nối vững chắc nối kết thế hệ và tôn vinh truyền thống. Nhìn lại hành trình qua những sự kiện ấn tượng, chúng ta nhận ra rằng sức mạnh của cộng đồng và tình yêu quê hương luôn thắng thế, thúc đẩy mỗi bước đi vun đắp tương lai.
Hãy cùng lưu giữ và tôn vinh những giá trị văn hóa độc đáo, góp phần bảo vệ và phát triển sự đa dạng văn hóa của người Khmer.
